Teleobjectieven / telelenzen

Vergroting

Objectieven met een langere brandpuntsafstand dan het standaardobjectief beelden het onderwerp groter af. Ze halen het onderwerp dichterbij. Hoe langer de brandpuntsafstand, des te meer vergroting en des te kleiner de beeldhoek. Er kan naar het vergrotende effect ten opzichte van de standaardlens worden gekeken: een 200 mm objectief heet dan 4 x tele, omdat de brandpuntsafstand in dit geval viermaal zo lang is als die van het standaardobjectief en het onderwerp ook viermaal zo groot wordt afgebeeld.

Matige tele en supertele

Aan de hand van de brandpuntsafstand wordt soms tussen teleobjectieven onderling onderscheid gemaakt. Zo heet een 85 mm een matige tele. Bij brandpuntsafstanden van 100 mm tot ongeveer 400 mm is er sprake van gewone teleobjectieven en bij nog grotere brandpuntsafstanden van supertele. ze worden daarom ook wel landschapsfotografie lenzen genoemd.

Scherptediepte en perspectief

De geringe scherptediepte en het vergrotende effect van telelenzen kunnen worden benut om het onderwerp tegen een onscherpe achtergrond weer te geven, waardoor het sterk opvalt.

Verder neemt met de toename van de brandpuntsafstand de kans op vertekening af. Wel ontstaat, met name bij heel lange teleobjectieven, een merkwaardig perspectief. De indruk van diepte verdwijnt, alles lijkt te zijn samengedrongen.

85 mm teleobjectief

Het matige teleobjectief van 85 mm paart een betrekkelijk lange brandpuntsafstand aan een hoge lichtsterkte, vaak diafragma f 1,8. Als ze door goede fabrikanten vervaardigd zijn, vertonen de lichtsterkte 85 mm objectieven in alle opzichten buitengewone kwaliteit. Aangezien ze verder niet veel zwaarder en groter dan het standaardobjectief zijn, kunnen ze in vele situaties goede diensten bewijzen. Ze zijn ook heel geschikt voor mensen die het onderwerp liever niet dicht benaderen, uit schroom bijvoorbeeld.

Vertekening

Met het 85 mm objectief kunnen reeds portretten worden gemaakt, maar wanneer het gezicht het hele beeldveld beslaat, zal er vertekening optreden. Die vertekening is afwezig bij het populairste teleobjectief, het 135 mm objectief. De lichtsterkte van dergelijke objectieven ligt doorgaans rond f 2,8. Het 135 mm teleobjectief geeft een aanmerkelijke vergroting en verandering van het perspectief ten opzichte van het standaardobjectief en is toch nog goed uit de hand te gebruiken. De toepassingen zijn talrijk: portretten, sport en het ongemerkt fotograferen van mensen.

Grote objectieven

Bij objectieven met een brandpuntsafstand van meer dan 135 mm neemt de lichtsterkte af en het gewicht toe. Hoe langer de brandpuntsafstand, des te minder handelbaar het objectief. Het 135 mm objectief in de reeks van Canon met een grootste opening van f 2,8 is 78 mm lang en weegt 395 gram. Het 400 mm objectief van dezelfde fabrikant heeft een grootste opening van f 4,5, het is bijna 30 cm (288 mm) lang en weegt 1,4 kg. En het 600 mm objectief van Canon heeft eveneens f 4,5 als grootste opening. De lengte is echter opgelopen tot ruim 46 cm en het gewicht tot 3,7 kg. Het spreekt vanzelf dat deze grote en zware objectieven moeilijk te hanteren zijn.

Bewegingsonscherpte voorkomen

De vuistregel luidt dat de minimumsluitertijd om bewegingsonscherpte te voorkomen gelijk is aan het getal van de brandpuntsafstand in mm. Voor een objectief van 200 mm is de aanbevolen minimumsluitertijd dus 1/200e seconde, afgerond 1/250e. Volgens deze vuistregel moeten voor lange objectieven korte sluitertijden worden gekozen en dat kan, mede doordat deze objectieven niet lichtsterk zijn, alleen als er erg veel licht voorhanden is.

Statief

In de praktijk zullen lange teleobjectieven op een statief geplaatst moeten worden. Deze objectieven zijn overigens zo zwaar, dat niet de camera, maar het objectief aan het statief moet worden bevestigd.

Super teleobjectieven

Van (super) teleobjectieven wordt gebruik gemaakt om zeer ver verwijderde onderwerpen, bijvoorbeeld schuwe dieren, te fotograferen en om een bijzonder perspectief te bereiken. In principe zou een teleobjectief een soort standaardobjectief met een lange brandpuntsafstand kunnen zijn. Het is inderdaad mogelijk een 30 cm standaardobjectief van een oude ateliercamera te slopen en als objectief met kleine beeldhoek op een kleinbeeldspiegelreflex te gebruiken. Maar echte teleobjectieven zijn niet als lange standaardobjectieven gebouwd. Door de zogeheten teleconstructie zijn ze korter dan hun brandpuntsafstand doet vermoeden en dit is precies het verschil tussen een echte telelens en een lange lens met dezelfde brandpuntsafstand.

Figuur 3.6 toont de , een typische teleconstructie: de kromming van de elementen is gering, en dat zelfde geldt voor hun aantal. Het laatste, gearceerde deel is optisch neutraal. Het is een filter. De frontlenzen zijn groter dan de lenzen die erop volgen. In de teleconstructie zijn gekitte elementen zeldzaam, al komen ze wel voor.

Synthetisch kristal

Enkele – verhoudingsgewijs dure – teleobjectieven hebben één of twee lenzen van synthetisch kristal, waarmee een sterk verbeterde correctie van chromatische aberratie wordt bereikt en soms ook een verrassende lichtsterkte. Zo is de Canon FD diafragma f 2,8/300 mm L voor zijn brandpuntsafstand merkwaardig lichtsterk: dit is door één element van het synthetische kristal fluoriet mogelijk gemaakt. Zoals gezegd, worden teleobjectieven door de teleconstructie korter dan de brandpuntsafstand doet vermoeden, maar bij superteles is dat een schrale troost.

Spiegelobjectieven

Een objectief van 1000 mm (ofwel één meter) is toch minstens 70 cm lang en weegt al gauw 6 kg. Zelfs als zo’n gevaarte op een stevig statief staat, is het niet handig in het gebruik. Veel handzamer zijn spiegelobjectieven (figuur 3.7) In het objectief wordt het licht tweemaal gespiegeld voordat het het projectievlak bereikt. De lichtstralen leggen weliswaar de voor de brandpuntsafstand vereiste lange weg af, maar het objectief is aanmerkelijk korter en lichter dan bij een gewone teleconstructie.

De f11/1000 mm Reflex Nikkor bijvoorbeeld, een spiegelobjectief, is slechts 23,3 cm lang en weegt 1,9 kg. Het blijft een objectief dat men niet gemakkelijk over het hoofd ziet, maar in verhouding tot de brandpuntsafstand is het klein en compact.

Doorsnede van het FD f 4/300 mm objectief van Canon

Daar staat tegenover dat spiegelobjectieven een merkwaardig soort onscherpte opleveren: met name lichtende punten die buiten de scherpte vallen, worden niet wazig maar als een wazige cirkel weergegeven. Sommigen vinden dat heel lelijk, anderen zijn van mening dat dit nadeel niet opweegt tegen het voordeel van een betrekkelijk handzame constructie.