Onder invloed van kunstlicht worden gebouwen extra mooie foto-onderwerpen. Let op de laatste rest van het blauwe uurtje.


Bij extreme sluitertijden vervagen toevallige passanten compleet. Alleen de individuele voetstappen zijn nog enigszins zichtbaar.

De Hollandse driekleur in lichtsporen. Dergelijke bewegingsonscherpte is een fraai gevolg van de lange sluitertijden bij nachtfotografie.

De Hollandse driekleur in lichtsporen. Dergelijke bewegingsonscherpte is een fraai gevolg van de lange sluitertijden bij nachtfotografie.

Etalages met kleurige gevelverlichting bieden vaak een goed startpunt om te experimenteren met nachtfotografie.

Nachtfotografie: belichting en sluitertijd

Lange sluitertijden bij nachtfotografie

Braaf wachten de verse fotocursisten op wat komen gaat. “Fotograferen is schrijven met licht”, zo kalkt de docent met grote letters op het bord. ’s Nachts heerst de duisternis. Toch liggen ook na zonsondergang prachtige platen in het verschiet.

Geen zonlicht

De afwezigheid van zonlicht maakt de nacht geheimzinnig en fascinerend. Kunstverlichting van allerlei snit voert de boventoon. Het bonte kleurenpalet zorgt automatisch voor een bijzondere sfeer.
 
Zelfs de lelijkste stad en het meest inspiratieloze gebouw vormen met het juiste kunstlicht schitterende schouwspelen.

Nachtfoto's = sfeerfoto's

In een steegje met een eenzame wandelaar schuilt opeens een prachtig foto-object. Op exotische bestemmingen komt na zonsondergang vaak extra leven in de brouwerij. Alle reden om na een vermoeiende stedentripdag nog even van de hotelkamer af te gaan. Het beeldverhaal is eigenlijk niet compleet zonder een paar fraaie nachtplaten. Bij een fotoserie van lichtstad Parijs mag de nachtelijk verlichte Eiffeltoren niet ontbreken.

Minder licht: langere sluitertijd

Het schieten van een goede nachtplaat heeft meer voeten in de aarde dan eenzelfde kiek overdag. 's Nachts is er nou eenmaal minder licht voorhanden. Hoe meer de zon zakt, des te langer de sluitertijd. Na zonsondergang loopt die al snel op tot voorbij de secondegrens.

Statief

Een goed statief behoort dan ook tot de basisuitrusting van de nachtfotograaf. Moderne, (semi)professionele spiegelreflexen bieden steeds vaker onwaarschijnlijk hoge lichtgevoeligheden. (ISO waarden) Deze staan uit de hand fotograferen langer toe, maar uiteindelijk moeten ook deze camera's zich gewonnen geven.

Hoge ISO waarde: ruis

Zeker bij lange sluitertijden is ruis de onvermijdelijke keerzijde van een hoge ISO-waarde. Stel de lichtgevoeligheid daarom het liever zo laag mogelijk in. Sommige camera's gaan in de automatische stand niet verder dan een sluitertijd van enkele seconden. Werk daarom in de sluitertijd- of diafragma voorkeuzestand, dit geeft sowieso meer controle over de belichting.

Automatisch scherpstellen

De hedendaagse fotograaf kan bijna niet meer zonder automatische scherpstelling. Druk de ontspanknop half in en luttele tijd later staat het onderwerp trefzeker gefocust in de zoeker. Maar hoe geavanceerd huidige autofocussystemen ook zijn, zonder omgevingslicht staat de scherpstelwagen stil.
 
Een eventueel aanwezig hulplampje zet bij een wijds stadsaanzicht ook weinig zoden aan de dijk. Richt dan op een plek waar wat meer licht op valt. Geef de camera rustig de tijd om te focussen. Spiegelreflextoestellen met live view staan op voorsprong. Ze kunnen vaak inzoomen op de compositie waardoor de fotograaf beter kan ontwaren of de zaak scherp is.

Beweging vastleggen

Beweging registreren vereist een lange opnametijd. Terwijl de sluiter openstaat, verplaatst het voorwerp zich door het beeld. Hierdoor vormt zich een objectspoor in plaats van één scherp punt. Door het gebrek aan licht vormt deze bewegingsonscherpte automatisch één van de charmes van nachtfotografie.
 
Een standaardthema is dan ook een snelwegplaat met een extreem lange sluitertijd. Auto's zelf vervagen, maar kop- en achterlichten laten kleurige sporen na. Denk ook aan een molen met verlichte, draaiende wieken of een hardloper met een knipperlampje op de bovenarm. Golven in de branding vormen één dromerige waas.

Bewegingsonscherpte

Maar meer is niet altijd beter. Is het echt donker, dan groeit het risico van teveel bewegingsonscherpte. Een opnameduur van tien seconden maakt een passerende wandelaar zo vaag, dat hij compleet wegvalt. Experimenteer daarom met verschillende belichtingstijden.

Lange sluitertijden

Lange sluitertijden lijken de vriend van de nachtfotograaf. Soms werkt het echter ook flink in het nadeel. Op een niet al te vaste ondergrond -zoals een veenbodem of brugdek- biedt zelfs het meest degelijke statief niet genoeg stabiliteit. Een langsdenderende vrachtwagen zorgt dan onherroepelijk voor algehele onscherpte. Gebruik sowieso altijd de zelfontspanner of een afstandsbediening om trillingen als gevolg van een druk op de ontspanknop te voorkomen.

Veiligheid

De nacht is voor het ongedierte, zo stelde men vroeger onomwonden. Nog steeds is het de uitverkoren werktijd van het dievengilde. Voorbijgangers -vooral in een dorp- zullen de werklustige nachtfotograaf dan ook met een gezonde dosis argwaan beschouwen. Leg desgewenst kort de goede, fotografische bedoeling uit. Ga langs een donkere weg zo mogelijk onder een lantaarnpaal staan. Het lijkt wellicht niet zo donker, maar passerende automobilisten verwachten in het holst van de nacht geen fotograaf in de berm.
 
Voor het eerst aan nachtfotografie doen is best spannend. Gedurfde plannen voor actieplaten in een winkelstraat lijken op locatie soms opeens minder aantrekkelijk. Bedenk daarom van tevoren een paar haalbare beelden en probeer deze op straat te realiseren.

Zonsopgang of -ondergang

De overgang van dag naar nacht verloopt niet in een vingerknip. Na de prachtige kleuren tijdens de zonsondergang is de lucht niet direct pikzwart. Bij helder weer kleurt de hemel een tijd schitterend donkerblauw. Gewiekste portret- en nachtfotografen reppen liefkozend over het "blauwe uurtje", ook al duurt het meestal nog geen kwartier. In deze tijdsspanne brandt het elektrisch kunstlicht al op volle sterkte.

Blauwe kwartier

Het unieke van het blauwe kwartier schuilt in de balans tussen het laatste restje daglicht en het elektrisch kunstlicht. De diepblauwe kleur van de lucht contrasteert ook prachtig met de vaak gelige tinten van het kunstlicht. Omdat het fotomoment zeer precies komt, dient de fotograaf reeds van tevoren een onderwerp te selecteren. Klaarstaan en klikken luidt het devies.

Tekst en foto's: Wessel van Binsbergen

Nachtfotografie Cursus

Welke apparatuur heb je nodig voor je nachtfotografie?  En als we dan even denken aan de camera's dan is het eigelijk heel erg eenvoudig. je kunt nagenoeg elke camera gebruiken voor je nachtfotografie. Het maakt niet uit of het een compact camera is of een hele geavenceerde mirrorless camera. Elke camera kun je wel gebruiken, maar dat betekend uiteraard niet dat je dan ook alle opties hebt op elke camera, Eeen simpele camera kan pak weg gewoon minder als een heel geavenceerde camera. Een aantal camera's die er op de markt zijn, die je kunt gebruiken voor de nachtfotografie, is bijvoorbeeld de Fujifilm compact camera met een vast brandpunt, ideaal om mooie nachtfoto's te maken. Als je liever gebruik maakt van objectieven zoals zoom objectieven dan gebruik je natuurlijk niet één met een vast brandpunt, maar dan kies je één met een zoomlens ingebouwd. Zou je toch liever wat meer mogelijkheden willen dan kun je gaan voor een spiegelreflexcamera, aangezien je daarop andere objectieven kan plaatsen, zo heb je wat meer mogelijkheden om voor een groothoek of een telelens te gaan gebruiken. Natuurlijk kun je ook gebruik maken van een mirrorless camera, deze zijn vaak heel erg geavenceerd, maar in feite maakt het allemaal niet zo gek veel uit wat je kiest. Je moet er in elk geval voor zorgen dat deze handmatig is in te stellen, daar gaat het eigenlijk om.  het kan daarbij wel makkelijk zijn dat je camera beschikt over een hoge ISO, dat geeft je weer meer mogelijkheden, aangezien je daar de lichtintensiteit meer kan veranderen. Desnoods gebruik je een analoge camera ook daarmee kun je nachtfoto's maken. het nadeel is echter dat je moet wachten dat je fotorolletje onwikkeld is.

Dat is het voordeel van digitale camera's  je kunt namelijk direct zien of je foto goed is, en daar kun je dan direct veranderingen om aanbrengen. In de nachtfotografie cursus gaan we dan ook kijken hoe je daar dan ook het beste gebruik van kan maken. heb je nou een camera met verwisselbare lenzen, dan kun je het beste een groothoek objectief te nemen, en dan kun je kiezen bijvoorbeeld voor een 16-35mm die daarvoor perfect te gebruiken is, eventueel kun je ook een 24-70mm kunnen gebruiken, een standaard of middelmatige telelens.

Over tele gesproken, je kunt ook een 70-200 objectief perfect gebruiken voor de wat meer intieme foto's of detail foto's in nacht situaties. Dat wordt nog wel eens vergeten in de nachtfotografie. Soms is het niet handig om proberen alles zoveel mogelijk in beeld te krijgen, dan moet je gewoon inzoomen, als je bijvoorbeeld op afstand moet blijven, of omdat je gewoon niet dicht bij kunt komen. En ga je foto's maken waarin beweging voorkomt, bijvoorbeeld van mensen die in het donker aan het wandelen zijn, dan is misschien een lens met een vast brandpunt, met een enorm grote lens opening,  een 35 , met een lens opening van 1.4  de Canon EF 35mm f/1.4L USM Lens, heel lichtgevoelig dan kun je snele sluitertijden zelfs in de nacht gaan gebruiken. Dit is niet aijd nodig, maar het kan wel prettig zijn, bijvoorbeeld voor sterrenfotografie. 

Het statief, is natuurlijk erg belangrijk in het donker aangezien je dan weinig licht hebt, en je langere sluitertijden nodig zult hebben, is het van belang dat er stabiliteit is in je camera en dat het zo min mogelijk beweegt. kies daarom voor een stevig statief en bespaar daar niet op, anders ga je dat zeker terug zien in je foto.'s en is vaak ook onhandiger. besef wel dat jouw dure camera erop staat, en die wil je natuurlijk heel houden. er zijn natuurlijk heel veel soorten zo kun je denken aan een GITZO , BENRO , MANFROTTO, LEOFOTO, SIRUI statief, die liggen wel in de duurdere prijsklasse, Dus kort gezegt zorg ervoor dat hij stevig is!

Fotocamera tas,  is minst zo belangrijk je vervoerd immers al je apparatuur erin,  en dat kan ik sommige gevallen aardig wat wegen, en je wilt het natuurlijk ook goed beschermen Daarom is een rugzak vaak heel erg handig,maar toch is het voor nachtfotografie minder prettig want,  elke keer als je iets uit de tas moet halen moet je hem van je rug af halen, en neerleggen, open ritsen en dan pas kun je je camera eruithalen of lenzen gaan wisselen. Als je in de staat bent dan wil je liever niet je tas zo op de grond neerleggen, dan wil je iets hebben wat je bij je kan houden. Zodat je niet het risico loopt dat iemand er met jouw kostbare apparatuur er van doorgaat.

En daarom zou ik degene die nachtfotografie  gaan doen, adviseren om geen rugtas te kiezen, maar voor een schoudertas te gaan. Want als je dan spullen nodig hebt zoals je camera of een lens, dan kun je die eruithalen terwijl je de schoudertas nog om hebt, zonder dat je iets weg hoeft te leggen.of dat je iets vergeet. Je hebt natuurlijk tussen oplossingen, zoals een rugtas die je voor je kan dragen dat is natuurlijk ook prima.

Wanneer we in het donker kijken naar het scherm van de camera, dan worden we heel erg beinvloed door de helderheid van dat scherm. Vaak gebruik je dat om te kijken of je belichting goed is ingesteld, maar omdat onze ogen zich snel aanpassen aan het donker, dan lijkt onze scherm al gauw heel erg helder. En wat je dan voor een denkfout kan maken, dat je denk dat je foto dan goed belicht is, maar in werkelijkheid  nog eigenlijk wel te donker is.  Je wordt als het ware een beetje voor de gek gehouden door de helderheid van je scherm als je die iet goed heb staan zelfs te vel, of te zwak wat verlichting betreft. want ga je schermhelderheid maar eens aanpassen dan zie je dat de foto daardoor veranderd in helderheid terwijl dat niks zegt over de helderheid van je foto. ook bij de mirrorcamera geldt het zelfde, deze heeft een elektronische lichtzoeker. Hoe doe je dat dan wel?

Dat doe je doormiddel van het Histogram,  dus niet doormiddel van je van je scherm. Bij de histogram zorg je ervoor dat je de donker pixels uitrekt (linkse gedeelte scherm) en  lichtere pixels (rechtse gedeelte scherm).. zorg dus dat je schermhelderheid niet te helder staat, en kijk naar het histogram om te beoordelen hoe het met je belcihting staat.

Als je op de ontspanknop druk, dan moet je erop letten dat je camera niet gaat bewegen, dit kan vooral voorkomen als je geen kwalitatief goede statief hebt. Heb je wel een goed statief dan zul je dit bijna niet meemaken, maar heb je toch wat mindere statief dan kan het voorkomen dat je camera gaat bewegen tijdens het indrukken van de knop, dan kan je al bij het minst of geringste al een onscherpe foto krijgen. Ook als je langere brandpuntafstanden gebruikt kan dat gebeuren. En hoe voorkom je dat nou.. dat kan op verschillende manieren, een hele goede manier is, en simpel, dat is door gebruik te maken van de zelfontspanner.

   

Je kunt dan 10 sec, of 2 sec gebruiken,  en zo gaat hij na die aantal seconde zelf een foto maken, en hierdoor zit je dus niet meer aan de camera, en voorkom je het bewegen. je kunt natuurlijk ook met een draadonspanner of  een afstandbediening de zelfonspanner aan zetten dan zit je ook niet aan de camera. ik gebruik zelf die van kameraexpress en die is erg handig.

 

Ik sluit die draadontspanner zelf aan, aan de voorkant van mijn camera. En daarmee kan je dus zonder dat je de camera aanraakt een foto maken zodat je geen bewegende beelden krijgt. het is gewoon belangrijk dat de foto gewoon scherp is, en niet bewogen doordat je de camera per ongeluk beweegt tijdens het maken van een foto. Een draadonspanner of een afstandbediening heeft nog een ander voordeel en dat is. als je langere belichtingstijden dan, dat je camera in kan stellen in de manual stand en wilt gebruiken. Meestal is dat 60 seconden , maar sommige camera's kunnen langer dan 60 seconden belichtingstijd instellen, maar als die grens bereikt is, dan moet je overschakelen op de BULB stand. En die BULB stand betekend dat zolang je de knop ingedrukt houd, dat hij dan belicht wordt. En dat kan bij de meeste camera's alleen via een afstandbediening of een draadontspanner.

Wat ook altijd weer een uitdaging is, is om de maan goed op de foto te krijgen. en zeker bij de volle maan dan gebruik je 1/125 -diafragma F8-ISO 100 daar heb je al voldoende aan, aangezien de maan heel erg fel is Nu hebben we natuurlijk ook een halve maan, die is natuurlijk niet zo fel als een vollemaan, maar nog steeds fel genoeg, dat als ik een belichting maak van de omgeving,  van bijvoorbeeld een kerk,  dan zal de maan als het ware als een mini zon in de foto te zien zijn. Je ziet dan niet meer een maan maar een overbelichte vlek in de lucht. Als ik een foto ga maken van de kerk, dan zal ook waarschijnlijk met een lagere ISO, en een iets langere sluitertijd gaan werken. Stel je hebt op je camera een 70-200mm lens erop heb zitten,  en de maan beweegt naar de kerk toe, dat wil zeggen, als de belichting te lang wordt, dat ik zeker met een lange brandpunt, dat die maan dan bewogen op de foto komt, de maan beweegt nu eenmaal net zo als de sterren. De stelregel, dat als je 500 deeld door de brandputsafstand, gecorrigeerd door de cropfactor dan weet je hoelang je maximaal mag belichten, als je wilt zorgen dat de maan en de sterren scherp en onbewogen in beeld komen, ( 500 / brandpuntsafstand * cropfactor), Met andere woorden, het kan zijn als je een telelens gebruikt, en de maan in het donker wilt fotograferen,  zonder dat je beweging gaat zien, dan moet je dus rekening houden met de sluitertijd, dat kan betekenen dat je je ISO wat hoger moet zetten. Nu kan het zo zijn dat als er nog licht in de hemel is kan de maan het beste gefotografeerd worden, dan heb je natuurlijk een kortere sluitertijd nodig, en is de omgevings licht ongeveer even licht als de maan,  dan zie je de omgeving goed, en in dat geval als je de maan goed in beeld wilt hebben, en de omgeving ook dan zal je een belichtings trapje moeten maken. Dat kun je handmatig doen, al hoewel je ook bracketing kan gebruiken hiervoor, maar ik zet mijn camera op manual, en ga vervolgens spelen met mijn belichting, ik maak dan bijvvorbeeld eerst een foto van de maand, en dan hou ik de belichting van de maan in de gaten op mijn histogram,  dan moet ik in mijn geval de sluitertijd korter maken, totdat je de details in de maan goed kan zien, en dat doe ik nu met 1/30  diafragma F/5.6 - ISO 200 om je een idee te geven, dan maak je een foto met de draadontspanner. Heb je die foto dan ga je de belichtingstijd langer maken, bijvoorbeeld 2 stops lichter. en dan maak je om de foto 2 stops lichter en zo maak je een belichtings trapje. En die kun je dan later samen gaan voegen in een bewerkingsprograma zoals lightroom als een soort HDR foto. Het is best wel moeilijk om dat zo te doen, dat vergt uiteraard wel wat oefening omdat de maan beweegt,  tussen het fotograferen in. Er zou zelfs nog een flares kunnen onstaan in de foto, omdat de maan zo fel is, maar dat kun je weg werken in je bewerkingsprogramma. Zo krijg je dus de maan, en zijn omgeving goed in beeld.  Belicht ik alleen op de maand dan zal de omgeving bijna niet zichtbaar zijn, behalve de lichtpuntjes, en zou ik de belichting alleen op de omgeving  afstellen dan wordt de maan een felle plek.

 

 

 

 

Meer over dit onderwerp

Belichting
Belichting - tips voor goede belichting van digitale foto's

N nachtmodus -> nicd
Nachtmodus - uitleg begrippen digitale camera

Fototips zonsondergang
Tips voor goede foto's van zonsopgang en zonsondergang!

S scanner -> sluitertijd
Scanner scherptediepte sluitertijd - uitleg begrippen

Manfrotto statief
Manfrotto statief - statieven fotocamera kiezen - waar let je op?

Tegenlicht tips
Tegenlicht tips: over tegenlicht bij fotograferen

ISO waarde
ISO waarden - hoe stel ik de juiste ISO-waarde in?

Statief tips
Statief camera - tips voor het kopen van een camera statief

Statieven kopen
Statieven camera kopen - tips voor het bestellen van een statief

Praktijkboek fotografie weer
Praktijkboek fotografie weer - review Birdpix fotoboek

Belichten
Belichten - tips belichting foto voor gevorderden

I iso -> invulflits
Iso - interpolatie - invulflits - uitleg begrippen

Diafragma
Diafragma en sluitertijd: rekenen in stops

Fotograferen met een statief
Fotograferen met een statief

Nachtfotografie
Nachtfotografie: tips voor foto's in het donker

Omni bouncer
Omni bouncer voor de externe flitser